ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ - Ο ΘΕΑΤΡΑΝΘΡΩΠΟΣ

Ο ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ ΕΙΝΑΙ 

για τη γενιά μου ένας τρόπον τινά «ζωντανός μύθος», όπως ήταν παλιότερα ο Κουν και ο Βολανάκης. Ο ίδιος θέλει να κοιτάει τη δουλειά του και να μην επηρεάζεται από το κουβεντολόι της πλατείας και «δημοσιογραφίστικους» χαρακτηρισμούς. Η αγωνία του ή, καλύτερα, το ερώτημα που θέτει στον εαυτό του είναι πάντα η ίδια η φύση του θεάτρου, οι λόγοι που οδηγούν κάποιον να ανεβαίνει στη σκηνή. Ο χαρακτηρισμός «στοίχημα», που αρχικά χρησιμοποίησα για την αναμέτρησή του με τα έργα που αναλαμβάνει, λέξη μάλλον «πεζή», δεν τον εκφράζει. «Οι λέξεις διαφέρουν ανάλογα με τη θέση που παίρνουν σε μια φράση κι ανάλογα με τον άνθρωπο που τις λέει. Δεν είμαστε λεξικό που το ανοίγεις και βλέπεις μια έννοια. Μια λέξη σημαίνει όλα τα πράγματα που μεταφέρει αν κάτσει δίπλα σε μία άλλη, αν είναι μόνη της, αν κάνει κρύο, αν κάνει ζέστη…», μου είπε στην αρχή της κουβέντας, όταν τον αποκάλεσα «τελειομανή». Λέξεις λοιπόν όπως «στοίχημα», «στόχος», λέξεις κλισέ, η αλήθεια είναι, δεν του άρεσαν. Λέξεις μάλλον… απλοϊκές που χρωματίζουν άλλου τύπου συμπεριφορά: «Δεν βάζω καθόλου στοιχήματα στη ζωή μου. Τι σημαίνει “στοίχημα”;

Βάζω στοίχημα, λέμε, αν θα πετύχω κάτι. Εγώ δεν διαλέγω ένα έργο απλώς επειδή είναι δύσκολο, για να δω αν θα πετύχω και να έχω την “ικανοποίηση” επειδή το πέτυχα. Μ’ ενδιαφέρει το αίνιγμα του έργου στον βαθμό που, αφού το λύσω, να μπορέσω να το διατηρήσω. Δεν πάει ο νους μου να νικήσω μια δυσκολία, να τα βγάλω πέρα παλικαρίσια». Έστω. Μπορούμε να μιλήσουμε για «ικανοποίηση» σε ανθρώπινες διαστάσεις; Ούτε τότε, όμως, πέτυχα τη σωστή λέξη. «Θα απαντήσω ειλικρινά, γιατί για κάποιον λόγο μού το βγάζεις με τις ερωτήσεις σου. Νιώθω έναν τρόμο μπροστά σε κάτι που με παγιδεύει όταν μιλάμε για ικανοποίηση. Αντί για ικανοποίηση, προτιμώ να πάω για μπάνιο στη θάλασσα. Δεν θέλω να σκέφτομαι ότι έκανα έναν κόπο για τον οποίο θα πρέπει να νιώσω ικανοποίηση. Μπορεί να τη νιώθω κάπου, στο ένα μου πλευρό ή στο φρύδι, αλλά δεν θέλω να ξέρω ότι τη νιώθω! Δεν μπορώ να ζήσω μ’ αυτές τις σκέψεις. Να λέω, “αχ, έκανα κάτι καλό”». Αναπόφευκτα αναρωτιέμαι, δεν ήταν «στόχος» η επανάληψη της Αντιγόνης για δεύτερη χρονιά; «Ίσως, αλλά εγώ δεν μπορώ να σκέφτομαι ότι έχω έναν στόχο. Αν υπάρχει, υπάρχει! Δεν θέλω να λέω “έχω έναν στόχο”. Το κάνω με τον πιο φυσιολογικό τρόπο. Είναι μέσα μου…».

Η επανάληψη της Αντιγόνης ήταν όντως βελτιωμένη, το παραδέχεται, είτε το στόχευσε είτε όχι. Καταλήγω -άλλη μια λέξη που του προξένησε αποστροφή- ότι οι λέξεις που χρησιμοποιώ δεν είναι αυτές που τον εκφράζουν. Ακόμα και η «αγωνία» που ζει όταν είναι υποχρεωμένος κάθε βράδυ να παίζει, πάλι δεν ήταν η κατάλληλη. «Όλο το πρόβλημα είναι αυτό. Τι είναι αυτή η δουλειά στο βάθος; Πολλά βράδια με πιάνει κρύος ιδρώτας. Γιατί να βγω τώρα να παίξω; Για ποιον λόγο να βγω μπροστά στον κόσμο; Έχω κάποια σχέση μαζί τους; Είναι κάποιος ιδεαλισμός; Κάποια ανώτερη δύναμη που λέει “βγες και γίνε ιερέας εννοιών”; Καθόλου! Έχω τεράστιο πρόβλημα και προσπαθώ να το μεταδώσω και στους άλλους». Μα, τι στο καλό! Τόσα χρόνια στο σανίδι, που λένε, δεν το έχει απαντήσει; «…Η μόνη απάντηση που έχω δώσει είναι ότι, όπως με χρησιμο- ποιούν οι θεατές, έτσι πρέπει να τους χρησιμοποιήσω κι εγώ. Δηλαδή για αισθητικούς λόγους. Υπάρχει η ανάγκη να σε βλέπουν και να σε ακούν, στο επίπεδο που κάτι τέτοιο χρειάζεται για να επικοινωνείς με τον εαυτό σου.

Τότε μπορώ να βρω δικαιολογία και να πω ότι έχουμε ανάγκη οι ηθοποιοί το κοινό για κάποιον λόγο. Έτσι, μπορώ να ισχυριστώ ότι απόψε έχω κέφι, γιατί χωρίς κέφι αυτό το πράγμα είναι ένα μηδέν. Έχω, δηλαδή, την όρεξη να ρίξω ένα μικρό φως σ’ αυτήν τη σχέση που πάει να γεννηθεί. Να δούμε αν θα γεννηθεί κι αν θα αποκαλύψει κάτι». Να, λοιπόν, μια αιτία, λέω εν τη αφελεία μου… «Μπα, δεν ανακαλύπτονται ποτέ. Μόλις ανακαλυφθούν, αρχίζει καινούργια αναζήτηση καινούργιας αιτίας!». Είναι γνωστό ότι η σχέση του σκηνοθέτη Βογιατζή με τους ηθοποιούς του είναι ιδιαίτερη και γόνιμη. Δεν είναι τυχαίο ότι αφιερώνει μήνες στη διδασκαλία των παραστάσεών του. «Η θέση του ηθοποιού μέσα στο έργο είναι το μεγάλο κλειδί. Κι εκεί είναι όλο το θέμα, κι ό,τι επενδύεται είναι αυτό. Είτε πετυχαίνει, είτε δεν πετυχαίνει. Γι’ αυτό και είμαι τόσο δοσμένος στους άλλους ηθοποιούς, σε σημείο που δεν έχω χρόνο για μένα. Εγώ προετοιμάζομαι πολύ μετά». Αυτό ήταν κάτι που άκουγα για πρώτη φορά. Ζητάω να μου διευκρινίσει αν εννοεί ότι δουλεύει τους ρόλους του στη διάρκεια των παραστάσεων. «Αυτό ακριβώς συμβαίνει πάντα!», παραδέχεται…